Badania nad skutecznością ziół adaptogennych.
Nietoksyczne, kompleksowo i pozytywnie oddziałujące na organizm ludzki, niepowodujące skutków ubocznych – adaptogeny budzą zainteresowanie naukowców, ale także osób, które chcą zadbać o swoje zdrowie fizyczne i psychiczne. Co o tych niezwykłych roślinach mówią badania?
Adaptogeny wspierają organizm i pomagają mu przystosować się do niekorzystnych warunków. Wzmacniają odporność na stres, wpływają korzystnie na kondycję i wytrzymałość, przywracają równowagę wewnętrzną (homeostazę). Adaptogeny są od tysięcy lat, jednak początkowo przypisywano im właściwości magiczne. W wielu kulturach uchodziły za święte, dlatego też korzystali z nich jedynie władcy i osoby zajmujące wysokie stanowiska. Dziś wszystko wygląda inaczej, a współczesne badania pokazały, że adaptogeny nie mają nic wspólnego z czarami…
Adaptogeny a stres
Termin adaptogen zastosowano dopiero w latach 50. XX wieku przez Lazareva, radzieckiego toksykologa. Prowadził on badania nad roślinami, które mogłyby być pomocne w podnoszeniu odporności na stres. Dziś wiadomo już, że adaptogeny działają właśnie w taki sposób – poprawiają zdolności organizmu w radzeniu sobie z sytuacjami stresowymi. Brekhman i Dardimov udowodnili, że rośliny zaliczane do adaptogenów powodują zmniejszenie reakcji na stres. Organizm staje się mniej wrażliwy na działanie czynników stresowych, tzw. stresorów. Co więcej, nie chodzi tu o jakiś jeden szczególny stresor, ale zaobserwowana reakcja jest ogólna. Pozwala to wysnuć wniosek, że adaptogeny mogą być pomocne w walce ze stresem.[1]
Adaptogeny pomagają radzić sobie ze stresem. Należy tylko pamiętać, aby przyjmować je regularnie. Rośliny te poprawiają wytrzymałość psychiczną, uspokajają, ale jednocześnie dodają energii. Badania przeprowadzane na zwierzętach pokazały, że adaptogeny działają neuroprotekcyjne, przeciwdepresyjnie i przeciwlękowo. Udowodniono również, że mają zdolność stymulowania ośrodkowego układu nerwowego. Mówiąc o działaniu adaptogenów należy podkreślić, że zwiększają one całościową odporność na stres, ponieważ wpływają na wszystkie układy i narządy, uruchamiając poszczególne mechanizmy obronne.[2] Nie jest to zatem działanie wybiórcze.
Adaptogeny okiem naukowca
Adaptogeny wciąż fascynują, a ich prozdrowotne właściwości budzą nadzieje. Nic dziwnego, że prowadzone są badania, które mają dać odpowiedź na pytanie, jak te rośliny pomagają człowiekowi oraz przy jakich schorzeniach mogą być zastosowane. Ta, nie do końca sprecyzowana przyszłość adaptogenów szczególnie interesuje badaczy. Warto podkreślić, że zioła adaptogenne były już stosowane w sporcie wyczynowym czy u astronautów. Dlaczego? W tych ekstremalnych sytuacjach ogromne znaczenie miało konkretne działanie roślin – zwiększenie odporności na czynniki stresowe oraz znaczna poprawa wytrzymałości fizycznej. Zaobserwowane efekty to jednak wciąż za mało, aby dokładnie opisać wszystkie możliwości zastosowania tych ziół. Badania kliniczne na ludziach są jeszcze zbyt ograniczone.
Niemniej, wyniki uzyskane do tej pory pozwalają przypuszczać, że adaptogeny mogą być stosowane z powodzeniem w leczeniu chronicznego zmęczenia, czy zaburzeń układu odpornościowego, a także w celu poprawy funkcji poznawczych, sprawności umysłowej oraz fizycznej.[3] Badania wskazują również, że przyjmowanie ziół adaptogennych wpływa na poziom kortyzolu, glukozy, a także enzymów wątrobowych oraz na profil lipidowy.
Sposoby badania działania adaptogenów
Jak wspomniano, działanie roślin adaptogennych jest sprawdzane głównie na zwierzętach – stosuje się kilka grup testów farmakologicznych, które pozwalają potwierdzić właściwości tychże roślin (przeciwstresowe, uspokajające, przeciwutleniające, czy stymulujące układ odpornościowy). I tak np. działanie przeciwstresowe roślin ocenia się po uprzednim wywołaniu stresu u zwierząt doświadczalnych. Jednym z badań jest test mający potwierdzić zwiększenie wytrzymałości fizycznej u zwierząt. Polega on na mierzeniu czasu, w którym są one w stanie utrzymać się w zbiorniku z wodą lub na ruchomym walcu.[4]
Inne testy przeprowadzane na małych zwierzętach, których celem jest np. udowodnienie pozytywnego wpływu adaptogenów na zdolność uczenia się i zapamiętywania, to analiza zachowania szczurów w labiryntach, a potwierdzające działanie uspokajające roślin to mierzenie czasu snu po podaniu odpowiednich substancji adaptogennych.
Poszczególne pomiary i testy sugerują, że adaptogeny mogą wpływać na wiele obszarów funkcjonowania ludzkiego ciała i umysłu. Są stosowane jako suplementy, które pomagają odzyskać równowagę na poziomie fizycznym i psychicznym. Być może jednak, w przyszłości, staną się czymś więcej.
[1] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18536978/
[2] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3991026/
[3] https://apcz.umk.pl/QS/article/view/41707
[4] https://www.czytelniamedyczna.pl/2436,ocena-aktywnosci-biologicznej-roslin-o-dzialaniu-adaptogennym.html
