Kwas foliowy (inaczej: folan, folacyna, kwas pteroiloglutaminowy, witamina B9) jest potrzebny każdemu człowiekowi, wszystkim komórkom organizmu. Nasz organizm nie potrafi go wytwarzać (tak samo jak np. witaminy D3) i musi on być dostarczony z pożywienia bądź z preparatów farmakologicznych. Brak kwasu foliowego jest szczególnie groźny dla kobiet w ciąży, może bowiem spowodować poważne wady płodu, w tym wady cewy nerwowej (bezmózgowie i rozszczep kręgosłupa). Są to wady letalne, czyli nie dające szans na przeżycie dziecka lub wiążące się z poważnym kalectwem.
Kiedy należy stosować kwas foliowy w ciąży?
Wady cewy nerwowej mogą powstać w pierwszych czterech tygodniach po zapłodnieniu, dlatego już w tym okresie ciężarna powinna wprowadzić suplementację. Także każda kobieta, która planuje ciążę, powinna przyjmować kwas foliowy na co najmniej miesiąc przed planowanym zapłodnieniem i kontynuować przyjmowanie do końca 12 tygodnia ciąży. Badania wykazują, że suplementacja kwasu foliowego przez miesiąc przed ciążą i przez pierwszy trymestr ciąży zmniejsza ryzyko wystąpienia wad wrodzonych, głównie wad cewy nerwowej, o 50 – 70 proc.
Pomiędzy 17 a 30 dniem po zapłodnieniu, cewa nerwowa rozwijającego się dziecka powstaje, a następnie zamyka się. Przekształca się ona później w rdzeń kręgowy, kręgosłup, mózg i czaszkę. Gdy dochodzi do zakłócenia procesu jej „zamykania”, rozwój mózgu i rdzenia kręgowego zostaje zatrzymany na skutek dalszego kontaktu tych organów z płynem owodniowym.
Są też pewne przesłanki mówiące o tym, że kwas foliowy może redukować ryzyko innych wad wrodzonych, takich jak rozszczep wargi i podniebienia oraz niektórych wrodzonych wad serca.
Zalecane dawki kwasu foliowego
Powszechnie rekomenduje się stosowanie 400 µg (mikrogramów) kwasu foliowego dziennie (w postaci jednoskładnikowego preparatu lub w preparatach wielowitaminowych). Należy przy tym wziąć pod uwagę, że biodostępność syntetycznego kwasu foliowego jest znacznie większa niż folianów zawartych w pożywieniu i wzbogacanych produktach spożywczych .
Kobiety z rodzin obciążonych występowaniem wad cewy nerwowej powinny przyjmować 4,0 mg kwasu foliowego dziennie. Kobiety pobierające leki przeciwpadaczkowe powinny otrzymywać 1,0 mg dziennie. Niewskazane jest jednak (poza zaleceniem lekarza w konkretnym przypadku) przekraczanie 1500 mikrogramów (1.5 mg) syntetycznego kwasu foliowego. Za duże dawki mogą powodować utratę apetytu, nudności i wzdęcia.
Oprócz suplementacji ważna jest też oczywiście dieta bogata w kwas foliowy. Najwięcej jest go w warzywach zielonolistnych, nasionach konopii siewnej, drożdżach piwnych, soku z pomarańczy, fasoli, cykorii, groszku, jarzynach, szpinaku, szparagach, rzepie, soczewicy, soi, kiełkach pszenicy, żółtkach jaj i wątróbce cielęcej.
Nasiona konopi siewnych
Konopie siewne zawierają wiele składników odżywczych, w tym spore ilości kwasu foliowego, więc warto, aby znalazły się w diecie kobiety ciężarnej czy matki karmiącej. Oprócz tego nasiona charakteryzują się wysoką zawartością błonnika pokarmowego, są źródłem białka oraz kwasów tłuszczowych omega-3. Białko przyczynia się do wzrostu i utrzymania masy mięśniowej, a także pomaga w utrzymaniu zdrowych kości. Ponadto inne części rośliny jak kwiatostany zawierają ogromne ilości prozdrowotnych właściwości, które mogą pomóc kobietom w ciąży. Kannabidiol (CBD) zawarty w kwiatach może poprawić apetyt, złagodzić mdłości, zapewnić wyciszenie i dobry sen, wspomagać odporność czy zapobiec przedwczesnym skurczom.
Pamiętajmy jednak, że ciąża to szczególny okres dla kobiecego organizmu i każdą decyzję dotyczącą suplementacji warto skonsultować z lekarzem.
Przykład sałatki bogatej w kwas foliowy
- 1/2 szklanki komosy ryżowej
- 1 awokado
- 1 pęczek pietruszki
- 1 pomidor pokrojony w kostkę
- 5-6 czubatych łyżek nasion konopi
sos:
- sok z 1 cytryny
- 1 ząbek czosnku, posiekany
- 3 łyżki tłoczonej na zimno oliwy z oliwek
- sól morska do smaku
Literatura:
- Bukowski R, Malone FD, Porter FT, Nyberg DA, Comstock CH, et al. (2009) Preconceptional Folate Supplementation and the Risk of Spontaneous Preterm Birth: A Cohort Study. PLoS Med 6(5): e1000061. doi:10.1371/journal.pmed.1000061
- De-Regil LM, Fernández-Gaxiola AC, Dowswell T, Pena-Rosas JP: Effects and safety of periconceptional folate supplementation for preventing birth defects. Cochrane Database Syst Rev. 2010 Oct 6;(10):CD007950
- Mills JL, Signore C: Neural tube defect rates before and after food fortification with folic acid. Birth Defects Res A Clin Mol Teratol. 2004; 70 (11): 844-845
- Wolff T, Witkop CT, Miller T, Syed SB: U.S. Preventive Services Task Force. Folic acid supplementation for the prevention of neural tube defects: an update of the evidence for the U.S. Preventive Services Task Force. Ann Intern Med. 2009 May 5; 150 (9): 632-9
- Kwas foliowy i jego znaczenie dla prawidłowego rozwoju organizmu człowieka.Profilaktyka wad wrodzonych układu nerwowego. Gabriela Kłaczkow, Elżbieta L. Januszewska, Przew. Lek 2000, 5, 86-90
AUTOR: Marta Kierzkowska-Grzybek: Pasjonatka dobrej sztuki kulinarnej, autorka bloga kulinarnego. Współtwórca książek kulinarnych oraz poradników o zdrowiu. W swojej pracy łączy starożytną mądrość medycyny naturalnej i nowoczesne odkrycia medycyny akademickiej. Szczególnie interesuje się stosowaniem diet leczniczych w chorobach onkologicznych, w alergiach i nietolerancjach pokarmowych, zaburzeniach odporności, zaburzeniach pracy przewodu pokarmowego, w chorobach neurologicznych i metabolicznych. Ma wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu profesjonalnych warsztatów praktycznych oraz szkoleń z zakresu żywienia człowieka zdrowego i chorego. Autorka programu In harmony with nature, wspomagającego leczenie za pomocą właściwej diety. Moderatorka ogólnopolskiego projektu Zdrowy Przedszkolak, kampanii na rzecz diety naturalnej w przedszkolach.
Marta Kierzkowska-Grzybek
